Dorastanie to jeden z najważniejszych i jednocześnie najbardziej wymagających okresów w życiu każdego człowieka. To czas, kiedy młodzi ludzie uczą się radzić sobie z emocjami, budują swoje tożsamości i starają się odnaleźć swoje miejsce w społeczeństwie. Jednak presja rówieśnicza, stres szkolny, a także chęć eksperymentowania często prowadzą ich na niebezpieczną ścieżkę kontaktu z używkami. Dlaczego używki wśród dzieci i młodzieży są tak powszechne? Jakie sygnały mogą wskazywać na problem i co możemy zrobić, aby temu zapobiec? Przyjrzyjmy się temu tematowi bliżej.
Spis treści
Używki to substancje, które oddziałują na funkcjonowanie mózgu i organizmu, powodując zmiany w percepcji, emocjach i zachowaniu. Dla nastolatków, których organizmy wciąż się rozwijają, ryzyko z nimi związane jest znacznie większe niż w przypadku dorosłych.
Przede wszystkim mózg młodego człowieka, a w szczególności kora przedczołowa odpowiedzialna za podejmowanie decyzji i kontrolę impulsów, nie jest jeszcze w pełni rozwinięty. To sprawia, że używki wśród młodzieży są szczególnie niebezpieczne, ponieważ wpływają na rozwój ich zdolności poznawczych. To oznacza, że nastolatki są bardziej skłonne do impulsywnych decyzji, a mniej skłonne do analizy konsekwencji swoich działań. Kontakt z substancjami psychoaktywnymi w tym wieku może zakłócić rozwój mózgu, prowadząc do długotrwałych problemów poznawczych i emocjonalnych.
Statystyki są niepokojące. Według raportu ESPAD z 2019 roku, 80% uczniów w wieku 15–16 lat oraz 92,8% uczniów w wieku 17–18 lat przynajmniej raz spożywało alkohol. Najczęściej używanymi nielegalnymi substancjami są przetwory konopi, z których korzystało 17% uczniów gimnazjów i 30% uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Dla wielu młodych ludzi kontakt z tymi substancjami zaczyna się od przypadkowych prób na imprezach czy spotkaniach towarzyskich. Wakacje i czas wolny od szkoły często sprzyjają takim eksperymentom, ponieważ nastolatki mają więcej swobody i mniejszy nadzór ze strony dorosłych.
Nie można też zapominać, że nawet jednorazowe sięgnięcie po narkotyki czy alkohol może mieć poważne konsekwencje. Młody organizm nie jest jeszcze w stanie w pełni poradzić sobie z toksynami, co może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, takich jak uszkodzenie układu nerwowego, wątroby czy serca.
Zrozumienie powodów, dla których młodzi ludzie sięgają po używki, jest kluczowe w zapobieganiu temu zjawisku. Chociaż każdy przypadek jest inny, można wyróżnić kilka głównych przyczyn.
Pierwszą z nich są czynniki psychologiczne. Wielu nastolatków sięga po alkohol czy narkotyki jako formę ucieczki od problemów. Stres w szkole, konflikty z rówieśnikami, trudne sytuacje rodzinne – wszystko to może skłaniać ich do poszukiwania chwilowego ulżenia. Używki dają iluzoryczne poczucie ulgi, ale w dłuższej perspektywie pogłębiają problemy emocjonalne.
Społeczne przyczyny to kolejny ważny czynnik. Presja rówieśnicza może być szczególnie silna w okresie dojrzewania. Młodzież często chce dopasować się do grupy, a używki bywają postrzegane jako „normalny” element spotkań towarzyskich. Dodatkowo media społecznościowe i kultura popularna często idealizują używki, przedstawiając je jako symbol zabawy i wolności.
Nie bez znaczenia są również czynniki rodzinne. Dzieci wychowywane w rodzinach, gdzie brak jest otwartej komunikacji, często nie wiedzą, jak radzić sobie z trudnymi emocjami. Jeśli rodzice sami sięgają po alkohol czy inne substancje, dzieci mogą traktować to jako wzorzec zachowania. Dodatkowo konflikty w rodzinie czy brak wsparcia emocjonalnego mogą pchać nastolatków w stronę niezdrowych mechanizmów radzenia sobie.
Na koniec warto wspomnieć o naturalnej dla wieku dorastania potrzebie buntu i eksperymentowania. Młodzież chce przekraczać granice, sprawdzać, co jest dla nich dostępne, i udowadniać sobie oraz innym, że są niezależni. Niestety, używki często stają się łatwym i pozornie atrakcyjnym sposobem na realizację tych potrzeb.
Dla rodziców niezwykle ważne jest, aby umieli rozpoznać pierwsze oznaki problemu. Wczesna reakcja może zapobiec pogłębianiu się trudnej sytuacji. Istnieje kilka sygnałów, na które warto zwrócić uwagę.
Pierwszym z nich są zmiany w zachowaniu. Dziecko może nagle stać się bardziej wycofane, unikać rozmów z rodzicami lub przeciwnie – reagować agresywnie na pytania o swoje codzienne sprawy. Czasami pojawia się nagły spadek zainteresowania dotychczasowymi pasjami, trudności z organizacją czasu czy wahania nastroju. Nastolatki, które mają kontakt z używkami, często zmieniają grono znajomych i zaczynają unikać dawnych relacji.
Problemy w szkole to kolejny istotny sygnał. Spadek ocen, wagary czy konflikty z nauczycielami mogą być oznaką, że dziecko zmaga się z problemami, które mogą być związane z używkami. Warto też zwrócić uwagę na zmiany w relacjach z rówieśnikami – nagłe izolowanie się lub większa skłonność do konfliktów mogą być niepokojące.
Objawy fizyczne to kolejny ważny aspekt. Zaczerwienione oczy, nadmierne zmęczenie, nagła utrata masy ciała czy nieprzyjemny zapach ubrań mogą sugerować kontakt z substancjami psychoaktywnymi. Jeśli dziecko zaczyna unikać kontaktu wzrokowego, staje się nadmiernie drażliwe lub zmienia swoje nawyki żywieniowe i senne, warto z nim szczerze porozmawiać.
Używki mają poważny i długotrwały wpływ na zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne młodych ludzi. Organizmy nastolatków są bardziej podatne na negatywne skutki działania toksyn, co oznacza, że ryzyko trwałych uszkodzeń jest większe niż w przypadku dorosłych.
Zdrowotne skutki to między innymi uszkodzenie układu nerwowego, wątroby, serca czy płuc. Kontakt z narkotykami może prowadzić do zaburzeń poznawczych, problemów z pamięcią i koncentracją oraz trwałych zmian w funkcjonowaniu mózgu. W skrajnych przypadkach jednorazowe sięgnięcie po narkotyki może zakończyć się tragicznie.
Społeczne konsekwencje obejmują izolację, konflikty z prawem i trudności w nawiązywaniu zdrowych relacji. Nastolatki uzależnione od używek często doświadczają wykluczenia z grup rówieśniczych i problemów z adaptacją w nowych środowiskach. To z kolei może prowadzić do pogłębienia problemów emocjonalnych.
Emocjonalne skutki to depresja, stany lękowe i brak motywacji do działania. Kontakt z używkami może pogłębiać istniejące problemy psychiczne, tworząc błędne koło, z którego trudno się wyrwać bez profesjonalnej pomocy.
Najskuteczniejszym sposobem na zapobieganie problemom z używkami jest edukacja i wsparcie emocjonalne. Rodzice powinni budować z dziećmi relację opartą na zaufaniu i otwartej komunikacji. Rozmawiaj z dzieckiem o konsekwencjach używania substancji psychoaktywnych, ale rób to w sposób wspierający, bez oceniania.
Szkoły również odgrywają kluczową rolę w profilaktyce. Programy edukacyjne, warsztaty i spotkania z ekspertami mogą pomóc młodzieży lepiej zrozumieć ryzyko związane z używkami. Ważne jest też wspieranie zainteresowań i pasji nastolatków, które mogą odwrócić ich uwagę od ryzykownych zachowań.
Centrum Psychoterapii Pozytywka rozumie, jak trudne może być zmaganie się z problemem sięgania po używki przez młodzież. Dlatego oferujemy profesjonalne wsparcie zarówno dla młodych ludzi, jak i ich rodzin. Naszym celem jest pomoc w odbudowie relacji, rozwijaniu zdrowych mechanizmów radzenia sobie z presją rówieśniczą oraz wsparcie w procesie wychodzenia z trudnych sytuacji.
Nasi specjaliści oferują terapię indywidualną dla młodzieży, grupową i rodzinną, dopasowaną do potrzeb każdego klienta. Pomagamy młodzieży lepiej rozumieć swoje emocje, budować poczucie wartości i znajdować zdrowsze sposoby radzenia sobie z wyzwaniami dnia codziennego. Terapia rodzinna z kolei pozwala całej rodzinie pracować nad komunikacją, wsparciem i wspólnym rozwiązywaniem problemów.
Jeśli zauważasz u swojego dziecka niepokojące zmiany w zachowaniu lub obawiasz się, że mogło ono sięgnąć po używki, nie zwlekaj. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać profesjonalną pomoc i wsparcie. Wspólnie znajdziemy rozwiązania, które pomogą Twojej rodzinie odzyskać spokój i harmonię.
